U starijim jugoslovenskim filmovima često možete videti ovaj deo grada pre nego što je postao ono što je danas- poslovni centar. Široke poljane, mnogo manje zgrada, tek po koji automobil, par bulevara i srećni ljudi.
Upravo se takvim Novim Beogradom bavi fejsbuk stranica Stare slike Novog Beograda. Ovde možete da nađete šta je na ovom ogromnom prostoru bilo pre Novog Beograda. Ivan Morić, administrator stranice Stare slike Novog Beograda, je veoma ponosan na ovaj svojevrsan virtuelni muzej ovog dela grada.
Kako je izgledao Novi Beograd pre početka izgradnje 1947. godine i kako se zvao tada ovaj deo grada?
Prostor današnjeg Novog Beograda je nekada pripadao Zemunu i obližnjem selu Bežaniji, odnosno administrativno je pripadao Zemunskom srezu. Zemun i Bežanija su iako u sastavu ovog sreza, 1934. godine uključeni u sastav Uprave grada Beograda.
Deo današnjeg Novog Beograda, bliže Zemunu je nekada bila periferija Zemuna, odnosno njena industrijska zona. Tu se, na primer, nalazila fabrika aviona Ikarus (današnji Ikarbus, koji pravi autobuse). I danas se među novobeogradskim soliterima nalazi stara Upravna zgrada te fabrike. Deo današnjeg Novog Beograda (blokovi 44, 45, 70 i 61-64), koje popularno zovemo “blokovi” i koji su poznati po kineskom tržnom centru i tržnom centu Delta city, je nekada bio deo sela Bežanija.
Kada je 1927. izgrađen aerodrom u Bežaniji, u blizini aerodroma, na pola puta između Bežanije i Zemuna, počinje da niče naselje ljudi koji su uglavnom radili na aerodromu. To naselje je tada dobilo naziv Novo naselje. Pored ovoga još jedan deo današnjeg Novog Beograda je bio naseljen, a to je deo koji se danas nalazi između Starog Savskog mosta i Gazele. Gradnja tog dela je započela 1932. godine i to je bila klasična današnja “divlja gradnja”.
Prvi planovi za izgradnju na prostoru današnjeg Novog Beograda nastali su sa stvaranjem nove države 1919. godine, kada konačno Zemun i Beograd postaju deo jedne države. Mnogi međuratni planovi za gradnju na ovom području ostali su samo na nivou planova jer je samo isušivanje ovog močvarnog zemljišta bila veoma skupa investicija pa niko nije bio zainteresovan za gradnju. Jedino što je u tom periodu izgrađeno jeste – aerodrom u Bežaniji, koji je građen od 1924. do 1927. godine i Sajmište, koje je građeno tokom 1937. i 1938. godine. Takođe 1934. je izgrađen most (na mestu današnjeg Brankovog) koji je povezao Zemun i Beograd.
Današnja naselja Bežanijska Kosa i Ledine, koja su danas takođe deo Opštine Novi Beograd, su tada uglavnom bila nenaseljena i tu su bile njive i vinogradi seljaka iz Bežanije.
Da bi imali bolju sliku kako je izgedao Novi Beograd pre zvanične gradnje, one iz 1947/48. godine pogledajte mapu
- Crveno – deo koji je bio u sastavu Zemuna, odnosno njegova periferija
- Plavo – nekadašnje selo Bežanija
- Zeleno – stari aerodrom i tzv Novo naselje
- Crno – Sajmište i “divlje” naselje koje je nastalo u blizini
- Izšrafirano je prazan proctor – pesak, močvara, močvarno zemljište podložno plavljenu i dr.
Mapa nije tačna 100%, već je nastala okvirno.
Jedino što je prolazilo kroz taj “prazan” prostor bio je put koji je vodio ka Zemunu i pruga, koju su izgradili Austrijanci 1884. godine.
Kada se prvi put pominje naziv ’’Novi Beograd’’?
Pre nego što počenemo priču o nazivu Novog Beograda, morate razlikovati dva pojma – novi Beograd i Novi Beograd. Prvi pojam označava širenje Beograda, pa otuda malim slovom, dok je drugi zvanični naziv za jedan novi deo grada.
Kao što rekoh planovi Novog Beograda su postojali od samog ujedinjenja države, a prvi put zvanično 1923. godine kada je napravljen prvi urbanistički plan Beograda. Godine 1924. arhitekta Đorđe Kovaljevski iznosi svoj plan širenja Beograda na levu obalu Save i plan izgradnje na ovom području, ali on, kao i kasniji planovi, bivaju nerealizovani. Iste godine Petar Kokotović u selu Bežanija otvara kafanu kojoj daje naziv “Novi Beograd”, pa je to prvi zvanični pomen ovog imena. Godine 1930. u Zemunu počinje da izlaze nedeljnje novine koje dobijaju naziv “Novi Beograd”, a 1932. godine nastaje Udruženje za ulepšavanje leve obale Save koje takođe dobija naziv “Novi Beograd” (oni i započinju izgradnju onog “divljeg” naselja o kome sam gore govorio).
Znači prvi pomen Novog Beograda bio je kroz – jednu kafanu, jedne novine i jedno Udruženje.
Prvi planovi za izgradnju na ovom područiju nisu uzimali taj naziv Novi Beograd, jer su oni govorili o širenju grada. Posle rata, kada dolazi do izgradnje, uzima se kao zvanični naziv Novi Beograd jer je tada sve trebalo biti “Novo” u odnosu na “staro” predratno. Pa s toga i Novi Beograd kao kontra starom Beogradu.
Koliko je stanovnika ‘Novi Beograd’ imao pre izgradnje?
Tačan podatak za ovo ne bih mogao dati. Naime, ukupan broj stanovnika na ovom području nije bio veći od 3.000 ljudi, koji su uglavnom najvećim delom živeli u selu Bežaniji (prema podatku iz knjige o Bežaniji 1929. godine ovde je živelo blizu 2.000 ljudi), kao i deo koji je stanovao na periferiji Zemuna. Novo naselje i naselje oko Sajmišta nisu bila velika i možda su zajedno imala svega par stotina stanovnika. Tako da ukupan broj ljudi koji je živeo na teritoriji današnjeg Novog Beograda nije bio veći od 3 do maksimum 3,5 hiljade ljudi.
Kada pogledate ove fotografije, deluje neverovatno da je za samo pola veka, ovo ogromno močvarno prostranstvo postalo poslovni centar Beograda i opština sa najviše stanovnika u Srbiji.